Fort Jutphaas werd in 1820 gebouwd als eerste fort van de Nieuwe Hollandse Waterlinie en is momenteel in gebruik als wijnhandel. Op initiatief van gemeente Nieuwegein werd een onderzoek uitgevoerd naar het toekomstig gebruik van dit rijksmonument.
De Nieuwe Hollandse waterlinie werd tussen 1815 en 1940 aangelegd en liep van Muiden aan de voormalige Zuiderzee tot aan de Biesbosch in Noord-Brabant. De Waterlinie bestaat in totaal uit 50 verschillende forten die met elkaar zijn verbonden door duizenden waterbouwkundige werken en militaire objecten. De bedoeling was om het gebied onder water te kunnen zetten in tijden van oorlog om ter voorkomen dat de vijand Holland zou kunnen binnenvallen. Fort Jutphaas bevindt zich als onderdeel van de linie in het centrum van Nieuwegein.
Fort Jutphaas is sinds 1959 in gebruik als wijnhandel. De fortwachterswoning wordt bewoond, net als een later gerealiseerde woning. In een ander gebouw heeft de scouting een plek gevonden.
In 2017 was Hylkema Erfgoed betrokken bij de restauratie en herbestemming van Fort Jutphaas. We voerden een herbestemmingsonderzoek uit, waarin de toekomstplannen voor het fort werden vormgegeven en onderzochten de exploitatiemogelijkheden.
Het onderzoek werd ondersteund door een herbestemmingssubsidie van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.
De Gemeente Nieuwegein heeft ons in 2021 opnieuw betrokken bij het project, ditmaal bij de herbestemming van de Fortwachterswoning, een rijksmonument uit de jaren ’30 van de vorige eeuw.
De Fortwachterswoning heeft een publieke functie gekregen als Bed&Breakfast aan huis met kleinschalige horeca, die bijdraagt aan het recreatieve en openbare karakter van het Fort. De horecagelegenheid heeft een terras: prachtig geleden in de groene omgeving van het fort.
We hebben de Fortwachterswoning verbouwd en verduurzaamd. Het exterieur heeft alleen aan de achterzijde een wijziging ondergaan: de achterbouw, die uit twee volumes bestond, is tot één volume gemaakt, en er is een grotere pui geplaatst voor de toegang tot het nieuwe terras. Binnen in de achterbouw zijn de keuken en privébadkamer gebouwd, op de begane grond zijn twee losse ruimtes samengevoegd, en op de verdieping zijn twee Bed & Breakfastkamers gerealiseerd.
Bijzondere monumentale details en onderdelen zijn bewaard gebleven, zoals de originele granito vloer, de trap, het spant, de bestaande aftimmeringen van de kozijnen, én de schouw, bekleed met groene geglazuurde tegels. De schouw stond midden op de bouwmuur die werd doorbroken, en is op een nieuwe plek in de woning weer opgebouwd. De kleurrijke schouw is een uniek element en kenmerkend voor de bouwperiode, dat dan ook absoluut bewaard moest blijven.